MUKANDU WI BUWA WA KIPANDJILO (II) KUFUNGUSHIBUA KU MATALUA A MULUISHO
Su muntu bafiki kui Nkidishitu na kusokola kua miluisho yaye na kuipaana ku mufubo wa Yesu ku Nkulusu a malua pa muanda waye, aye mmuatshibue na muloo, alombashashi ena kufukama n’Efile-Mukulu (Lomo5:1).
Be bungi ba ku bakumiine abakalungula bangi bantu bua buwa buabo bubabapete, kumongo akufiki mu kapindji na kapindji bintu bishabitambuka kalolo, ku mitentekiesho ibi na kuakula mayi abi sunga bikile kile bubi a nkini akikitshika?
Weyipusha buakini okitshi biabia, wemupue kusokola miluisho yobe na kukumiina Nkidishitu bu Mupashi wobe.
6.1 NKUILEKENA KINI KUI MUNKATSHI MUA BINO BISHIMA: MILUISHO NA MULUISHO?
Binka bu mutshi na bikuba biawo, miluisho ni mbikitshino bitshibilue kiimu anka bu bikuba abitusha mutshi oso. Muluisho nyi mutshi unabene, nsulo ayitusha bikitshino bia miluisho.
6.2 NKIPETA KINI KI’EFILE-MUKULU BUA MILUISHO NA MULUISHO?
Miluisho ngilekielue. Su okumiina mui Nkidishitu we mubingishibue ku miluisho yobe, anka muluisho ku bupenka buawo tangulombene kulekielua na kukatushibua, ngulombene anka kuktshibilua kiimu, bino ngi bibakitshine Efile-Mukulu ku nkulusu (Lomo 8:3).
Bikitshino bilombene kulekielua anka eyikashi dia bumuntu dilombene kutshibilua kiimu.
6.3 MUKUMIINE E KU MATALUA A MULUISHO DINGI SU ?
Lualulo : Nya, mbilombene kumufikila bua kupona ku muluisho (1 Yowano 2 ,1) anka mukumiine tamulombene kukita muluisho na dingi ta mulombene kuluisha nya, bua kumona kipaso kifungushibue ku bupika bua muluisho,tutaleyi mipusho ayilondo ino.
6.4 A BIFUKO BIBIDI MU LOMO BI KUIKUNI?
Ku kutandua, muntu oso mulume sunga mukashi nyi mmuana a Adama,boso abatambula Nkidishitu na kukumiina muadi, nyi bena kifuko kiaye (ku butandjilo). Nyi ndufu luetu Nkidishitu alushinkamisha kuipushena kuetu na Adama. Atue binobino tui biina mbidi bia ku kifuko kipia. Anka Nkidishitu nyi mutue.
6.5 MBIPETA KINI BIAKUIKALA NABIO MUINA KIFUKO KIA ADAMA ?
Oso muana a Adama mupiane kintu kimune kuadi : Muluisho, na bipeta bia miluisho ngukuate oso muana a Adama.
6.6 MBIPETA KINI BIAKUIKALA NABIO MUINA NKIDISHITU?
Buntu bu’Efile-Mukulu bubakalabala na kukisha kui bebungi, na kubingishibua kubafiki(versets 15-19)
Mu bingi bishima’shi: kioso kina mbidi kia mu kifuko kia Nkidishitu nkibingishibue.
6.7 SU BIABIA NE KINA MBIDI KIA KU KIFUKO KIA NKIDISHITU, PA BUNTU BUAYA? NEMULOMBENE KUKITA MILUISHO SU?
Nya, buntu bu’Efile-Mukulu ta eshinda dia kukitshina bubi nya (tala lukonko alulondo).
6.8 BUAKINI TABIAKUIKALA BIABIA?
Muanda tuibafue na Nkidishitu, tala nkonko mu chap. 6, Nkidishitu bafuile ku nkulusu tambiabia su? Atue tui kui NKIDISHITU, tui babatshishibue bua Nkidishitu mu lubatshisho bua Nkidishitu tuibekale n’aye, tui bu-umune naye, biabia su Nkidishitu bafuile, tuibafue namu, kuamba shi muntu etu mukulu (muikelo wa kala ubi, muana a Adama).
6.9 AMBUAKINI OKUETE KUKITA INGI MISUSA MILUISHO, TUE MUFUE NA NKIDISHITU SU?
Bibuwa, muntu mukulu nyi mufue na Nkidishitu, anka mukumine alambukishibua misusa ibungi ku malua a bipaso biabamono mu nshalelo abo a mafuku oso, benka na mbidi mafuku oso muabadi ngi pa muanada kini mbalombene kuluisha, tala ku nkonko ayilondo ku chap 7.
6.10 ATUPUSHA KINI PA MUANDA WA MUNTU ETU MUNUNU? MMUBAMBIBUE N’AYE ? (Lomo 6:6)
Muntu ande mununu na muikelo wande kumpala kua kualuluka kuande, bu muana a Adama, muina kifuko kia Adama (Lomo 5:12 na kulonda). Kumpala kua kuiyalula kuande nadi sha bushito na mutshibilue kiimu, anka yawa muntu akala «AMI» mmubambibue. Biabia mukumiine sos taki mu musamba nya wa mu Adama anka e mu Kikudi 8 :8-9. Aye tebadika dingi bu ekuanka dimo. Wemulombene kukpusha biobio su? Nya, anka abio ngi bi’eyendo, muanda Efile-Mukulu ngi ebiakula.
6.11 NKINI KIATUPUSHA KU BINO BISHIMA «MBIDI YA MULUISHO IKALE IKATUSHIBUE BUAASHI TATUFUBILANGA DINGI MULUISHO» Lomo 6:6b)
Mbidi ya muluisho nyi mbidi yetu ya kumpala kua kukuudibua kuetu, mu kiakia kipindji ibadi kina mufubo ki’eyendo kia Satana bua kuikifubisha bua tudia kukfubila muluisho. Binobino tui kui ungi mulambukishi.Kosokoso mbidi yetu i pasha pa mifubo yoso pabitale muluisho. Anka muina Nkidishitu tamulombene kukita muluisho,kadi mmulombene kuluisha muanda mbidi (muisamba) ukuluwi naye aubombela naye muadi.Anka muluisho tamukunkushi etu dingi nya na mulambukishi, muluisho tawina matalua ku mbidi yetu.
6.12 MUANDA WA MILUISHO YETU MBAPETE KIPETA KU LUFU LUA NKIDISHITU BUETU BIKUNI PA MUANDA WA MULUISHO NA BUKOME BUAWO KUI BIPETA KINI?
Kushi ku lufu lua Nkidishitu pa muanda wetu, anka ku lufu luetu na Nkidishitu, tupuandjikisheyi kuipushena kua mufubi na Mulambukishi aye. Mulambukishi e na bushito kui mufubi aye, anka penda paki uno na muwa (atala), su mufubi bafu, Mfumu aye tamulombene kuakula dingi kintu kuadi, bi pamune ni na kuatudi, patudi bafue na Nkidishitu muluisho tawina matalua kuatudi.
6.13 LUBATSHISHO ALUPATUULA KINI?
Lubatshisho alupatuula shi tui bakumbashibue na Nkidishitu. Anka bu bibafuile Nkidishitu na baadi mushikibue, biabia atue namu tui babatshishibue (Lomo 6 :2-3). Lubatshisho aluakula dingi bu kileshesho kia kulesha shi muntu babatshishibua bekala mulongi a Yesu (Yowano 4 :1-2 na 1 Kodinda 10 :2 na bingi bioso abilondo). Anka kina muanda kia mu Lomo 6 nyi kia kuamba shi tuibafue n’aye.
Note: Kuikala mubatshishibue ta nkepatshilo ka kuenda muiwulu nya, sunga shi ni nkupashibua nyi nkitunduilo.
6.14 A MBIKUNI BILOMBENE NANGUKA SHI NE MUFUE NA NKIDISHITU? NE MULOMBENE KUIBIPUSHA SU ?
Nya, tuemulombene webipusha. Anka su bokumiina Nkidishitu pa lukumiino, nyi papa namu webiwukie, na wemuibiwukie ku eyi di’Efile-Mukulu adikulungula bianka.
6.15 SU NE MUFUE NA NKIDISHITU ABIABIA ABIKUASHA KINI BUA KUIPUSHENA DINGI NA MULUISHO ?
Muluisho ni nkimeeno kia bubi kikutuene na Efile – Mukulu tawina matalua kuandji, anka muntu mufute fualanga ibungi bua kupela kuenda mu ngoshi na ungi namu bende pa m balo yaye. Su mbulamatadi amufundjila shi: bibuwa wende anka mu ngoshi binobino, yawa wekalanga mutume bafu, ku lualulo luaye akufundjibua bino: nenyongola tuemulombene kuenda mu ngoshi, ne mufue» alombasha buadia kuipuandjikisha na kuimona bu mupue kufua nabene muanda mutumue aye mupue kufua.
6.16 SU NE MUFUE NA NKIDISHITU NKIPATULUILO KINI AKIKITSHIKA KU MUWA WANDE WA KUIFUKU N’EFUKU?
Su miluisho ayikiebe kufubisha ku matalua ayo patudi tui na bushito na matalua atudia kuimona bu bapue kufua atue banabene (tala lukonko alulondo).
6.17 MUINA KUKUMINA MULOMBENE KULAMA MUIYA SU? (SUNGA INGI NDAMBUKISHO ILUMBULUE YA BIPIKUA BUADIA KUIKALA NA KISHIMA BUA KUPELA KULUISHA?
Kulama muiya, sunga bipikua ta eshinda dia kulonda nyi nkimeeno kia mbidi, muanda akitungu bukome bua bu muntu, su otompo, okiebe kuibikumiina su wena kishima na pokiebe kukutua. Mpolo apatuula shi tuibafue ku muiya, anka bu bianudi bafue ku muluisho (Lomo 7 :1-6).
Muiya wa Mosese ubadi upebue kui muilo wa Isalele bupenka.
6.18 NKIPASO KINI KILOMBENE MUINA NKIDISHITU KUIKALA NA MUWA WA MU KIPASO AKISANGASHA EFILE MUKULU?
Kushi mu kulama kua muiya anka pakuikala muipaane bua Nkidishitu .Su atulekiela Kikudi e Selele kuitukunkusha na kuitutadikisha kui Nkidishitu, Kikudi e Selele a ketupa bukome bua kuikala na muwa mu kipaso akisangasha Efile-Mukulu (tala nkonko yoso mu Lomi 8:1-4).
6.19 NNANI MUIKALE «AMI» MU LOMO 7? (v.7-25) NYI MPOLO SU?
Nya, ta mpangi Mpolo, muanda akula shi aku ami pakuikala ungi mususa kushi muiya…(V.9) bino mbilombene biakitshika kui MPOLO batandjibue mufadiseo (Philip. 3:5).
6.20 NNANI MUIKALE «AMI» MU LOMO 7 ? MMUNTU MUKUMINE EYENDO SU ?
Nya, ta sunga mmuntu mukumiine e mu kipaso ku buwa nya,kishinkamiisho: Ne a ku mbidi, mupanibue ku muluisho (v.14) bibukopo kuakudibua kui mukumiine atambuka kalolo.
6.21 NNANI MUIKALE « AMI » MU LOMA 7 NI MMUNTU SHI MUKUMINE SU?
Nya, tabiakuikala biabia muntu mu Lomo 7 ena muikelo upia akiebe kukita buwa (v.19) na akula shi: nkuete kusepela ku muiya w’Efile-Mukulu ku muntu e munda (v.21). Patooka nyi ngabiabi ya muwa upia autusha Efile-Mukulu ku kutandjibua kupia (Yowano 3:3).
6.22 NNANI MUIKALE BU « AMI » MU LOMO 7? AYE NI NANI?
Nyi mmuntu mutandjibue dia kabidi(tala lukonko lui kumpala). Shi mu Kikudi anka ku mbidi, ekulupila ku bukome, akimbi bia kulama muiya, akimbi bia kukita bibuwa ku bukome buaye na kuete kukutua misusa yoso,na pasha poso ni sha malua. Teuuku shi Mfumuetu Yesu mmupyue kuitulombesha bioso nya. Biabia be bungi abakilaa ku diadia eyikashi mu kiakia kipindji ku yabo miwuwa mpa na pabakewukila bia kukumiina ta nka penda mui Nkidishitu nya nka na ku mufubo waye ukumbane bua kupashibua kuabo (kuamba shi kuposodibua).
6.23 MUANDA KINI WA YAWA MUNTU?
Dingi na dingi yawa muntu baasokola muanda ukata,nyi ngoshi munkatshi mua muwa waye ukulu na upia. Kui bintu bi buwa biakiebe kukita na tebikitshi anka bi bubi bioso biashakiebe kukita ngi biakitshi.
6.24 UNO MUNTU ATUNDULA KINI?
Kui bintu bisatu: kuibedi enka na muikelo ukulu wa kuluisha, kulondela ta kui kibuwa su nkimune kibombele mu’adi aye nabene, kumongo tamulombene kuifungusha nabene enka na lukalo lua mungi namu bua kumufungusha.
6.25 ANKA AMI MU LOMO 7 BAPUSHA NA KUIWUKA SHI TAMULOMBENE KUTUUKA MU MATEKIE. BUKUAASHI ABUFIKI KUNI?
Kusongo kua uno chapitre, uno muntu bayimana na kukimba bukuashi muadi’ye nabene na babaanga na kukimba bukuaashi abutuuku pasha paye. Ta mpa muanda wa kukimba bua kuipaasha obe nabene, anka penda shi nani akufungusha (v.24).
6.26 NKU KIPETA KINI KUATUFIKU MU UNO CHAPITRE?
Kusongo kua uno chapitre, uno muntu bapu kulambukishibua na kuiwuka shi tamulombene kukita kintu su nkimune ki buwa kuadi’ye nabene mu mbidi yaye (v.18). Kumongo balombasha shi kui mikeelo ibidi: ukulu wibubi na upia,bioso bikutuene. Pano atumbula kui Efile-Mukulu (v.25) muanda balombasha shi: penda Efile-Mukulu umune bupenka buaye mmulombene kumufungusha.Kibungilo kia muanda kia mfudiilo akisanganibua mu Lomo 8:1-11 (tala lukonko alulondo).
6.27 MUINA KUKUMINA MULOMBENE KUTSHIBILUA KIIMU KUI EFILE MUKULU SU?
Nya, kabingilo kakuamba shi mukumiine oso binobino e mui Nkidishitu na dingi tentekieshayi shi Nkidishitu mmutumbikibue ku mboko ibalume ya Efile-Mukulu. Biabia su muntu akiebe kutshibila mukumiine kiimu, mmulombene kutshibila Nkidishitu kiimu su? Tabianakitshikie na dingi bi bukopo.
6.28 A MUIYA WA KIKUDI KIA MUWA NA MUIYA WA MULUISHO NA WA LUFU ABIPATUULA KINI?
Muaku „MUIYA“ ngolombene kupatuulua bino: KINEMO. Ebue adipono mu senga, nyi muiya wa nsenga.
Muiya wa Kikudi nyi nkituungo kuamba shi Kikkudi akituludika na kuituikasha bepaane kui Nkidishitu.
Muiya wa muluisho namu nyi nkituungo, kupatuula nkuamba shi: mbikutuene na Efile-Mukulu, awitukunkusha ku lufu.
Mususa umune mukumine apa Nkidishitu ebaasa, akumiina shi mufubo waye nyi ngulombane na ta kui kuponeshibua kui boso be mui Nkidishitu Yesu (kuamba shi akumiina ku MUKANDU WI BUWA WA KIPANDJILO KIAYE (Efeso 1:13). Kikudi ki’Efile-Mukulu ki bulungantu bua kufuba muadi.
6.29 A KIPETA KIA EFILZ MUKULU BUA MILUISHO NKINI?
Kushi kuikiluba, (anka penda miluisho, bikitshino bioso bibalubibua) anka mbitshibilue kiimu. Ta kui kingi kipaso akilombana na bu-muntu bu’Efile-Mukulu anka bua kutshibila muluisho kiimu. Muiya tawubaadi na kiakukita ku muluisho ubaadi ubofule kumusamba, kuamba shi muntu tabaadi mulombene bua kuiwulama.
6.30 BINOBINO,BINO BIOSO ABIPATUULA KINI KUI MUKUMIINE AKITSHI BINTU BU KUYIBA, KUIPAYISHENA NA BUNGI BUBI BOSO BIBAADI BIPELUE KUI MUIYA? BUA KINI TABIAKUIKALA BIABIA?
Nya, kululama akubuela shi Muiya ngulombashibue mui bakumiine. Anka kabingilo tanka kuamba shi atompe bua kulama muiya anka atambukie ku Kikudi.
6.31 A UNO MUFUBO NGULOMBENE KUKITSHIKA. TAMBUKILAYI MU KIKUDI SU?
Bibuwa (Yowano 14 na 16) kino akiwuusha mukumine na muloo, na kuaabila bua kufika kua Nkidishitu. Su atuambula Nkidishitu, mashito a muiya abawushibua bilombene kalolo. Tuaate kileshesho kimune: muiya awakula shi: ”tonoyibe nya”. Muina kukumina te kuushi kua muiya nya, anka Kikudi mmuate mbalo ikata mui mukumiine a Yesu. Nkidishitu BAADI MPETE anka bafikile mulanda, amba shi: bi mulooukata bua kutuusha (kupaana) bua kuaata bi bungi.
Bu bi mukumiine alambukishiibua bua kufula Nkidishitu na kumuifuana, akimbi bua kusunga (kupeta bangi namu). Mbikuni bilombene aye kuyiba?
6.32 ANKA MUINA KUKUMIINA ATAMBUKIILA MAFUKU OSO MU KIKUDI SU?
Binka biya su ebikitshi, ta bi bu biatuibimono ku nshalelo binobino. Anka muina Nkidishitu nyi mukunkushibue na Kikudi e Selele, mbilombene dingi muina kukumiina ku ongamisha Kkikudi e Selele, bino abifiki misuse yoso ayiluisha muana a Efile Mukulu muanda ta muipaane bua Nkidishitu sunga aye tena muwa kumpala a meeso a Nkidishitu mu bu-umune n’aye.
6.33 MBIKUNI BILOMBENE TUEKALA NA KISHINKAMIISHO KIA KUTAMBUKILA MU KIKUDI?
Anka panda mu kuilamuuna ku bioso abiongamisha Kikudi e Selele. Su wean mitentekiesho ibi, we na lukalo lua kuiyisokola kui Mfumu. Su buakula eyi dibi, bibuwa dingi kuibisokola, toyindjilanga, lama kuipushena kobe n’Efile-Mukulu. Su atukitaa biabia, Kikudi ki bulungantu dingi bua kuitupa biatudia kuipana kui Nkidishitu na kuituludika (Lomo 8:14) biabia atukakitshi, na atukeepa bikitshino bioso bia mbidi (8:13) na atukatambukila mu Kikudi.
6.34 A MBIKUNI ABIKUASHA EFILE MUKULU BUA KUTAMBUKILA KU KIKUDI?
Efile-Mukulu batumine Kikudi kiaye bua kushala muatudi (Lomo 8:10 - 11). Kikudi e Selele mmushale binobino mui muina kukumina oso (tala mu 1 Kodinda 6:19). Kuete kuitufubila buatudia kuikala bepaana kui Nkidishitu (Yowano 16:14). Etupa nangunangu ya kulesha shi Efile Mukulu Nshetu (Lomo 8:15-16).
Nyi nkipandjilo kikubanyinine, babingishibue ku muluisho, bafungushibue ku bukome bua muluisho, na abewuku Efile-Mukulu bu nshetu muitufule ku Kikudi e Selele.
6.35 SU KIPANDJILO KIETU KIOSO NKILOMBANE, A MBUAKINI BANGI BENA KUKUMIINA BAKIABAKIENGIE MU MBIDI YABO NA KUFUA? A MBIDI YENU NAMU TANGIKUMBAASHIBUE KU KIPANDJILO SU?
Muina Nkidishitu kuete kukienga namu muanda aye namu e anka umune a ku Bantu boso bapangibue. Mpolo apatuula bianka mu tulongo atulondo (Lomo 8:18 -29). Kui muntu ngi kubatuelele muluisho ku nsenga na kipeta namu, bipangua bioso abikiengie lelo uno.
Anka, uno muanda awukalombashibua namu. Atutengiela kufungushibua kua mbidi yetu (v.23) apekala Nkidishitu bafiki, atukapete dingi mbidi ipia, patukiatuindjila tui nayo mu lukulupilo luetu kuadi, na Kikudi akitukuasha mu kubofula kuetu.
6.36 EFILE MUKULU BAADI MULUMBULUILE MUNTU BUA KUPONESHIBUA SU ?
Nya, ebuku tadiakula biabia nya, Efile Mukulu akiebe shi bantu boso bekale bapashibue (Tito 2 :11; 1 Timote 2:4). Dingi Efile-Mukulu akamika binobino kui bantu boso, mu mbalo yoso, belaangie (Bikitshino 17 :30). Mu Lomo 9 :18 abaakula shi Efile-Mukulu akomesha yawa oso akiebe (anka apekale muntu bapu kuikomesha aye nabene eshimba diaye kushi kuilanga bu kileshesho kia Pharaon abilesha v.14-17).
Lomo 9: 22-23 alumbuula na kutuula na kalolo kooso shi baadi mulumbule bipulu bia lusa luaye na bua ntumbo yaye, anka mmukokieshe na luishinko lukata bipulu bioso bia nsungu bilumbulue bua kuluishibua. Tabakula shi Efile-Mukulu badi muibalumbuluile bua biabia nya, nyi mashimba abo asha akumina na kuilanga.
MUSASE WA MUKANDU WI BUWA WA KIPANDJILO WUBELUA BUA MUNTU OSO MBUNGILO A MUANDA
Kui bintu bisatu bikume bantu.
- Miluisho (bikitshino bitshibilue kiimu),
- Muluisho (= nsulo ya bubi, nsulo ya mikitshino yposo i bubi),
- Makienga aamueka na meso kuatudi.
+ Muanda wa kumpala ngupue kupeta lualulo ku lufu lua Yesu ku muanda wetu.
+ Muanda wa kabidi,ngupete kipeta ku lufu luetu na Nkidishitu.
+ Muanda wa kasatu awukapete lualulo apafiki Yesu.
Anka mu mianda yaya yoso tuibalombene kuiyitula kui Nkidishitu Yesu.
