Kulombodibua kua difunda dia Mukanda wa Nzambi (Bible)
8.1 Mukanda wa Nzambi udi Mulombodibue kudi Nzambi anyi?
Eyo. Bidi bikengela kutela nvesa wa mu mukanda wa Nzambi bua kujadika bualu ebu "Diyi dionso didi mu Mukanda wa Nzambi didi difume munda mua Nzambi (2 Tim. 3. 16).

8.2 Kulombola kudi ne mushinga anyi?
Menemene. Bikala mukanda wa Nzambi kawena mulombidibue kudi Nzambi, udi anu bu mukanda onso tshianana, kauyi ne bukokeshi bua diludika, bua nyuma ne bua luendu lua pa bualu, ne kauyi nansha ne dibuluibua dia Nzambi.
Kakuyi kulombodibua kua Nzambi, katuena ne "diyi dia Nzambi nansha", ne bishimikidi bionso bia dilongesha dionso dilelela bidi mu diyi dia Nzambi bidi bishimbuka. Malongesha a bungi a buena Kilisto, tshilejelu a pa bualu bua buntu ne mudimu wa Kilisto, a pa bualu bua bubi, pa bualu bua lupandu, ne a kunyima kua lufu, a pa bualu bua Ekelesia, pa bualu bua bukelenge bua Nzambi, pa tshimprofete - bionso ebi, bidi ne kujadikibua anyi kushindamijibua
anu ne mifundu ya mu Mukanda wa Nzambi, ifumina anu kudiye.

8.3 Muaku kulombola menemene kudi kunvuija tshinyi?
Muaku "inspiré" mu français utudi tukudimuna mu tshiluba bu "kulombola"; udi ne lungenyi lua "kuela mupuya" Mifundu "milombodibue" buena kuamba ne mifidibue kudi Nzambi, idi ifumina musangu umue kudiye. Diunvuija dia mushinga didi disanganyibua mu Bienzedi 1. 16: "Buakadibo nabu mbua kujikija diyi didi difunda mu Mukanda wa Nzambi, diakambabo bua Yudasa diambedi kudi Nyuma Muimpe mukana mua Davidi" mushindu eu ke
kulombodibua: Nzambi udi wakula mukana mua muntu musungula bua kukumbaja meyi andi.
Bantu bakasungudibua kudi Nzambi bua kufunda Mukanda wa Nzambi, bakadi benzejibue ku bukole bua Nyuma muimpe (2 Pt. 1. 21).

8.4 Ngikadilu wa bafundi bakalombodibua kena ne mudimu mu mifundu yabu anyi?
Udi nende bulele. Tshifundidi tshia Yone tshipuekele, (kadi tshidi ne ndondo wa malu), ntshishilangane ne tshia Paulo tshidi ne (dimanya dikole), tshia Paulo patshi tshidi tshishilangana ne tshia Petelo. Paulo wakadi mulongi wa Mulongeshi munene wa mikenji mumanyike bikole, Gamaliele; Petelo wakadi anu mulobi wa mishipa patupu wa mu Ngalela, kayi mulonge tulasa nansha.
Nzambi wakakuata nabu mudimu bua kukumbaja mudimu wakadiye musue. Nzambi wakakuata mudimu kabidi, tshilejelu ne tshipedi tshia Luka, ngangabuka (medecin), wakamanya mua kujinguluja mianda ya bumuntu; ne malu a kakuata Davidi, akamupesha bua kuenza Misambu (Psaumes).

8.5 Mifundu ya mu Mukanda wa Nzambi mifunda nunku kudi bantu, kayena ipanga dipuangana anyi?
Nansha kakese. Mifundu eyi idi ikumbaja bimpe bikole tshiakapangadika Nzambi ne tshiakasuaye. Muaku onso wakafumina kudiye.

8.6 Mushindu kayi udi diyi dia Nzambi mua kuangata bimanyinu bia bantu ba kadifunda?
Tuangate musonyi, udi wangata biamu bishilashilangane bua kusonga tshilejelu tuambe lupingu. Bidi bikumbana kabidi bua mishonyi ya biamu bishilashilangane ebi bishale pa mubidi wa tshintu tshisonga etshi. Kadi bimanyishilu ebi bidipu bulelela bualu bua musonyi wakakuata mudimu n'abi bua kupeta tshipeta tshiakadiye musue.
Mushindu umue ne Nzambi, wakasungula bantu ne mu malu akapitshilabu bua kupatula tshipeta tshiakadiye musue.

8.7 Mukelenge misangu mikuabu kakaludika meyi makuabu akambabu mu dipungila dikulukulu anyi?
Nansha kakese. Misangu ya bungi, Mukelenge wakatela nvesa ya mu dipungila dikulukulu. Kadi musangu nansha umue kena muanji kuleja tshilema ku luseke lua bafundi nansha. Mushindu wakakuataye mudimu ne mifundu, wakadi uleja ne mifundu yakadi ne bukokeshi bua pabuabu (Mt. 4. 4, 7, 10; Lk. 4. 21; Mt. 5. 18; Mt. 21. 16; Yone 17. 12; Mt. 26. 31, 54). Mu Mt. 5. 17 udi wamba ne : "kanuedianganyi menji ne ngakaluila bua kushipa mikenji ya Mose
ne mei baprofete; tshiakaluila bua kubishipa, kadi ngakuluila bua kubishikisha".
Bidi bilelela ne mifundu ya bungi ya mu dipungila dipiadipia idi miangatshibue mu dipungila dikulukulu, idi ilonda tshifundidi tshia muakulu wa buena gelika tshiakadiku mu tshikondo tshia Mukelenge ne bapostolo. Kadi kubuela mu ndondo wa mifundu eyi, udi uleja ne, nansha dishintuluka diayi dikese, didi difumina anu kudi Nzambi.

8.8 Bafundi bakadi bunvua biakadibu bafunda anyi?
Misangu yonso to. Baprofete ba mu dipungila dikulukulu "bakakeba keba tshikondo kayi ne mushindu kayi wa tshikondo tshiakabalesha Nyuma wa Kilisto wakadi munda muabu, pakadianjileye kubambila bua makenga a Kilisto ne buabutumbi buakadi pa kulonda (1 Pt. 1. 10, 11). Bafundi ba mu dipungila dipiadipia bakadi bunvua biabungi biakadibu bafunda. Kadi kudi misangu mikuabu, bikuabu mu Buakabuluibua biakadibu kabayi bunvua nansha: Bidi bilelela
ne, Yone kakadi mua kunvua bikena kumona biende bionso biakamonaye.

8.9 Diyi dia Nzambi diakalombodibua kudiye mu muaku ne muaku onso anyi, Nzambi wakapesha bualu mu kabujima buobo bakalongolola miaku?
Nzambi wakabapesha ne miaku mene (mei), ke anu malu mu kabujima nansha. Paulo udi umona ne, bapostolo bakadi bakula mu "meyi" balongesha mu "Nyuma (1 Kol. 2. 13). Etshi tshiakadi tshikadilu tshia mu matuku a kumpala: Pakadi Nzambi wakula bua muprofete mulelela, wakadi wamba: "nenteke meyi anyi mukana muende" (Dutelonome 18. 18-20). Mose udi wamba kundekelu kua Dutelonome: "aa mmei a tshipungidi akambila Yepowa Mose" (en
franç Deut. 28.69 en Tshilba Dutel. 29.1). Davidi pende wakabiamba mushindu umue "Nyuma wa Yepowa wakungakuisha, diyi diandi diakadi pa ludimi luanyi" (2 Sam. 23. 2). Tangila kabidi Ezela 7. 11; Zakaya 7. 12 ne Buakabuluibua 22. 18, 19 - mifundi ei yonso, idi yakula bua "mei" akafila Nzambi.
Mukele wakajadika ne "too ne pajimina diulu ne buloba, kaleta kamue kakese ka mikenji ya Mose, kakena kajimina ne katoba kamue kakese too ne pajika malu onso akafundabo (Mt. 5. 18). Diangata diende dia mifundu ya mu dipungila dikulukulu, didi dileja dinemeka dia pabuadi too ne mu diangata dia meyi (tangila tshilejelu Mt. 22. 31, 32, 43, 44).
Mu Galatiya 3. 16, mupostolo Paulo udi ufila diunvuija dia mufundu wa mu Genese 22. 18 mu dishindika dia diangata dia muaku "kankanunuina" ku bumue ke "tunkanunuina" ku bungi nansha. Udi wibaka meyi andi onso pa dishilangana edi. Ebi kabiena bishiya mpata ya dieyemena ne dishindika diakadiye nadi mu dijadika dia mifundu mu meyi, ne diambidibua diau.

8.10 Buatshinyi dilombodibua dia ku miaku didi ne mushinga wa bungi?
Bualu bua Mukanda wa Nzambi (ne muakulu onso) udi muenza ne miaku anyi meyi. Pikalaku kakuyi kuitabuja miaku, katuena mua kuitabuja bualu nansha bumue to. Mulumbuluishi udi uludika kulumbuluisha kuende mu miaku idi mu mikenji ne mikandu. Notaire udi ne bua kulondesha miaku yonso ya mei a ndekelu ya muntu udi mufue (testament). Bikala meyi kaayi alonda, makonyangale, edibua mpata, mukanda eu udi upanga mushinga.

8.11 Dilombodibua dia difunda dia Mukanda wa Nzambi didi bua Mukanda onso wa Nzambi mujima anyi anu mu bitupa bia malongesha (doctrinales)?
Bua Mukanda onso wa Nzambi. Bakuabu bakakudimuna mufundu wa 2 Timote 3. 16 mushindu eu: "Meyi onso adi (= buena kuamba ne kudi makuabu adi kaayi mafume kudiye) mafume kudi Nzambi adi ne mudimu muimpe".
Ebi kabiena bilelela nansha. Tshifundidi tshimpe tshidi ne : "Diyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi didi difuma munda muandi bu mupuya wandi didi ne mudimu muimpe...". Mu 1 Kol. 2. 13 Paulo udi wakula ne "tudi tuamba malu aa, ke mu mei adi meshi a bantu, kadi mu mei adi Nyuma Muimpe utuyisha". Padiye wamba ne "tu"(di) udi usangisha bapostolo buonso.
Muaba mukuabu mu 1 Timote 5. 18 tudi tubala ne : "Mukanda wa Nzambi udi wamba ne", tshiakuidi etshi, tshidi tshilondibua ne mifundu ibidi, umue wa mu Dutelenome, ne mukuabu wa mu Luka. Mushindu wa ne mifundu yonso ei idi ibikidibua "Mukanda wa Nzambi". Mushindu umue Petelo udi wakula bua mifundu ya Paulo ne: "ne mu Mukanda wa Nzambi" Bidi bileja ne, ne mifundu kabidi ya Paulo yakadi mifundibue ku bulombodi bua Nzambi.

8.12 Mukanda wa Nzambi udi ukumbana kuikala diyi dia Nzambi anyi?
Eyowa. Tshiambilu etshi "Yepowa udi wamba nunku", ne bikuabu bifuanangane, tshidi tshifika ku misangu 700 anu mikanda itanu ya Mose. Mu Mikanda
- Historiques misangu mitue ku 400
- Pabuipi ne 400 mu mikanda ya baprofete
- Mu Yeshaya nkayamu misangu pabuipi ne 150.
Mu Yehezekelz tudi tusangana tshiambilu etshi "Diyi dia Yepowa diakalua kundi diamba ne" misangu pabuipi ne 350.
Kundekelu mu dipungila dipiadipia, tshiambilu etshi ne "bakafunda ne" anyi "kanuakabala ne" bidi bimueneka misangu pabuipi ne 80. Kakuena Mukanda mukuabu udi wujadikakibua kuikala Mukanda wa Nzamsbi nansha.

8.13 Tshidi tshilombodibue menemene ntshinyi? Mifundu ya kutshibangidilu anyi, nyakafundululabu anyi nyakakudimunabu mu miakulu anyi?
Mifundu ya kutshibangidilu, buena kuamba ne tshifundidi tshia kumpala tshia kale bu muakafundibuatshi kudi Mose, Davidi, paulo ne kudi bakuabu bafundi.

8.14 Kudi bilema mifundu yakafundibua anyi?
Mifundu ya kutshibangidilu ya dipungila Dikulukulu yakafundibua ne kalolo, ne dilondesha diabungi, Mushindu eu wakalondeshibua kupitshila ku diludika dishilashilangane: bakadi babala tshilejelu, dileta kampanda, bungi bua misangu buvuadi disanganyibua. Bikala dileta edi kadivua disanganyibua bungi bua misangu buakadidi mu mifundu ya kutshibangidilu, bakadi babangulula.
Bilejelu biabungi biakadi bileja bujadiki bua difunda dia mifundu eyi too ne 1947, Mifundu ya kale, yakadi ya mu tshidimu tshia 1000 kumpala kua kuledibua dia Yesu Kilisto. Badi babipisha Mukanda wa Nzambi badi belanga menji ne, mifundu idi mua kuikala kayiyi miakane bualu bua idi ya mu bidimu bimane kupita biabungi. Dikebulula dinene dia Qumram mu 1947, didi ne bujadiki bushilangane ne bionso ebi. Miaba ya mu mbuebue ya Qumram, yakadi ne mikanda yonso ya mu dipungila dikulukulu (pa kumusha anu mukanda wa Esete) ne yakadi ya mu bidimu 100 too ne 200 kumpala kua diledibua dia Yesu. Difuanyikija dimpe dia mikanda eyi, diakaleja ne idi mushindu umue ne ya kutshibangidilu yakadi mimanyike ya mu bidimu 1000 kunyima kua kuledibua kua Yesu.
Bidi bitangila Dipungila dipiadipia, kushilangana kudi kulelela pankatshi pa mikanda mikuabu. Kadi kakuena nansha kumue kudi ne mushinga ku dilongesha dia buena kilisto nansha. Kakuena mukanda mukua wakale bu Mukanda wa Nzambi utudi ne bamanyishi babungi (kudi anu mikanda tshitema ya "nvita" ya Kayisalio; ne umue wa Tacito, kadi mifundu mipite pa 5500 ya mu Mukanda wa Nzambi anyi ya bitupa bia mu Mukanda wa Nzambi).

8.15 Dikudimuna dia Mukanda wa Nzambi mu miakulu mishilashilangane kadiena ditupakane anyi dibi anyi?
Mikuabu mikanda ya kudiyu. Eyo Kanubadi mikanda ya matuku aa, idi ifila "tshikoso" pamutu pa dikudimuna dijima, anyi ei idi ilongolola Mukanda wa Nzambi bualu bua badi baukudimuna badi bamona kauyi ulonda lungenyi luabu, anyi menji a bumuntu buabu. Balayi Mukanda wa Nzambi udi ufila dikudimuna ne bujadiki bujalame bua Mukanda wa Nzambi.

8.16 Nunku Mukanda wa Nzambi mukudimuna mu muakulu wa Français kawena mulombodibue kudi Nzambi anyi?
Bidi ne mushinga munene wa kumona ne Mukelenge, muomumue ne bafundi ba dipungila dipiadipia, bakadi bakuata mudimu ne mukanda wa kale (wa Septante buena kuamba ne mukanda mu buena Gelika wa dipungila dikulukulu). Pavuaye wakula bua mukanda eu, wakadi wamba ne "bakafunda ne". Tudi mua kueyemena ne kuitabuja muakanda eu ne, udi ne dikudimuna dimpe, ne kuwangata bu "diyi dia Nzambi".

8.17 Mukele udi ne meyi a diunvuija pa bualu bua Dipungila Dikulukulu bua kumanya ne diakadi dilombodibue anyi?
Eyo, wakenza nunku misangu ya bungi. Wakakuata mudimu ne meyi a mu Dipungila Dikulukulu bu adi ne bukokeshi bua pabuabu (tangila L. 8. 7). Wakateka meyi a mu Dipungila Dikulukulu mu mulongo umue ne meyi ende (fuanyikija Mt. 5. 18 ne Mt. 24. 35).
Wakadi wakula bua Adama ne bua Eva, bua Nowa, bua Mose, ne bua Davidi ne bakuabu. Misangu yonso wakadi ufila mifundu ya mu Dipungila Dikulukulu bu idi ne bukokeshi bua pa buabu. Kudi Kilisto, mifundu eyi yakadi ne bishimikidi bua kufila diandamuna dia nkomenu dia nkonko yonso (dibika dia ku bafue, dibaka anyi kushipa kua dibaka mikuabu ya bungi).
Kundekelu, wakadibulula nkayende, yeye wakadi "mifundu yonso" yamba (Lk. 24. 27).

8.18 Mushindu kayi wakumanya ne, Dipungila Dipiadipia didi kabidi dilombodibue kudi Nzambi?
Bafundi babungi ba Dipungila Dipiadipia badi bitabuja mifundu yonso (1Tim. 5. 18; 2 Pt. 3. 15, 16). Badi bayiteka mu mulongo umue ne mifundu ya mu Dipungila Dikulukulu. Tangila L. 8. 11.

8.19 Mushindu kayi wa kuikala ne bujadiki ne disungula dia mikanda bua kuenza Mukanda wa Nzambi diakadi dimpe munyi?
Mifundu yakadi milombodibue kudi Nzambi yakadi ne bukole ebu bua nyuma bua kusungudibua nkayai kudi bantu ba nyuma. Buobo aba bakadi bamanye ne mu bianza biabu badi ne mifundu anyi mikanda milombola (yakadi babungi mu mishindu yonso bajadike patoke ne yakadi diyi dia Nzambi. Bidi ne mushinga wa bungi bua Mukelenge akule bua "Baprofete" bua "Misambu" ne ku "mifundu" bu mikanda misangisha, mimanya ne mitambe kumanyika bikole (tangila Lk. 24. 27).
Ku ngasa wa Nzambi bena kilisto buonso badi bitabuje disungula dia mikanda eyi.

8.20 Kadi kudi bia kutontolola mu Mukanda wa Nzambi anyi?
Mukanda wa Nzambi udi uteka muntu mu munya wa Nzambi. Ke bua tshinyi udi ujula lukuna pankatshi pa muntu wa mubidi; bua bualu ebu, muntu eu, wakadienzeja bua kuangulamu bilema miaba yonso. Bua bualu ebu, 90% wa "malu ende" udi ku bualu bua udi mu dipanga kumanya, anyi ku bualu bua menji mabi a batontolodi, anyi bionso bibidi, dipanga kumanya ne menji mabi.
Malu makuabu makole adi malelela ne a mushinga. Tshilejelu bu dishilanga dia mikanda ya lumu luimpe, anyi dia mikanda ya Bakalenge ne ya Dilondolola. Kadi tshidi tshimueneka bu lutatu kudi babungi, tshidi tshilua mu bikondo bia bungi bujadiki buimpe bua dilombodibua dia mifundu, patudi tumona dishilangana, ne ditontololangana diayi, bidi anu ku disua dia menji a Nzambi wakasua kutuleza ngikadilu mishilangane ya muoyo wa muanende ne wa tshisamba tshiende.
Bidi bikengela kulomba kudi Nzambi atukuatshishe bua kunvua kipatshila ka Nzambi mu mifundu. Tuetu bakunvue, lutatu ludi lujika kakese ku kakese, ne buimpe bua kulombodibua kua mifundu kudi Nzambi nebutambe kubululuka.
Mu miaba mikese, tshilema tshidi mua kumueneka kudi bakafunda, bu tshilejelu mu 2 Bakelenge 8. 26 badi bakula bua bidimu 22, kadi mu 2 Kulondolola 22. 2 badi bakula bua bidimu 42. Kadi bilema bia mushindu eu, bidi mpukapuka, ne ditabuja dietu kadiena ne bishimikidi pa malu a mushindu eu nansha.

8.21 Kadi tudi mua kuamba munyi bua meyi makudibue kudi bantu babi ne mafundibua mu Mukanda wa Nzambi?
Mukanda wa Nzambi udi ne meyi bu "tudie ne tunue bualu bua makelela netufue" (1 Kol. 15. 32). Nvesa ya mushindu eu, kayena tshiakuidi tshia menji a Nzambi nansha anyi a dilongesha dilelela nansha, kadi adi malelela ne malombodibue : adi atuambila ne kudi bantu badi belangana menji mushindu eu, ne ebi bidi bituleja bunene bua dipambuka dia muntu kumpala kua Nzambi.
Tudi tusangana kabidi meyi a satana (mu mukanda wa Yobo ne mu mikanda ya Lumu Luimpe), kadi Nzambi udi ukuata nau mudimu bua kutuleja mudimu wa satana, pa bidiye ukumbanyina ne bidi mua kuenza ne bidi Nzambi wenza kudiye, ne butshimunyi bua Mukelenge. Mushindu udi Nzambi wamba meyi andi aa, ne tshidiye wakula, bidi bilombodibue, ne bidi bituleja, diludika dia Nzambi ku bualu buau, disua dia Nzambi didi dikumbaja menji a ngasa wa Nzambi, nansha kuikale menji mabi a muntu. Mukanda wa Muambi udi wakuala meyi makole a kuitabuja.
Tshitupa tshinene tshia Mukanda eu katshiena dibuluibua dia bulelela bua Nzambi nansha, kadi tshidi tshitubuluila dipangadika anyi ngelelu wa menji wa muntu "muinshi mua diba". Bionso ebi bidi bidi anu bilombodibue, ne bilelela mu mushindu udi Nzambi utubuluila pa bidi bitangila ngikadilu wa muntu.

8.22 Mu tshikoso, Mukanda wa Nzambi udi wamba tshinyi bua bualu buau nkayau?
Mukanda wa Nzambi udi ujadika patoke ne udi Diyi dia Nzambi: udi ulama dilombodibua dia meyi adi makudibue (anyi mua kakakudibuau) makumbane, ne kaayi mua kushintuluka. Tusakidile Nzambi bu muakasuaye bua kudibuluila mu mushindu muimpe. Mukanda wa Nzambi udi mushindu umue wa bujadiki pa buloba bujima: "Diulu ne buloba nebipite, kadi mei anyi kaakupita nansha" (Luka 21. 33).

8.23 Tudi mua kuitabuja ku bujadiki bua Mukanda wa Nzambi ku bualu buau nkayau anyi?
Eyowa. Bumanyishi buonso bua muntu mukuabu kampanda, buikale ne bujitu bukese. Bikala Nzambi wakadibuluila (bu mudi muena kuitabuja yonso witabuja) mu Diyi, Diyi diandi nkayadi didi didiakuila bua bualu buadi nkayadi. Bimanyishilu bia pambelu pa Mukanda wa Nzambi bidi bienza misangu yonso anu bua kukepesha bukokeshi bua tshiendelele bua Mukanda wa Nzambi. Muaba umuepele utudi mua kuyila ne Mukanda wa Nzambi udi mulombodibue - ne tshidi abi biunvuija- udi anu Mukanda wa Nzambi! Mukanda wa Nzambi udi wakula bua bualu buandi nkayandi.
