Mukelenge Yesu: Bumuntu buandi
1.1 Kilisto udi nganyi?
Kilisto udi nganyi? Bulelela elu ndukonko lunene luimpe (Mt. 16. 15) - lua mushinga lunudi ne bualu bua kuandamuna. Lumu luimpe luakafundabo Kudi Yone, luakafundibua "bua nuenu nuitabuje ne Kilisto udi Muana wa Nambi, ne bua nuenu nuikale ne muoyo panuitabuja" (Yone 20. 31). Wakalua muntu (diunvuija dia bualu ebu mu lukonko ludi lulonda) wakikala pa buloba bidimu bipite pa makumi asatu. wakajadikibua muakane kumpala kua tshilumbuluidi tshia bena lomo, kadi nansha nanku, wakashipibua ku mutshi mutshimakane, wakabika kunyima kua matuku asatu, kunyima kua mbingu isambombo, wakabanda mu diulu. Neapingane tshiakabidi, diambedi bua kuangata pabuipi nandi buonso bakamuitabuja, kunyima bua kulumbuluisha ba pabuloba ne kujadika bukelenge bua bukole buandi.
1.2 Udi nganyi menemene, Nzambi anyi muntu?
Udi bonso babidi. Udi " muntu Kilisto Yezu" (1 Tim 2. 5), kadi udi kabidi " Nzambi mulelela" (1 Yone 5. 20), " Nzambi mutumbishibue tshiendelele" (Lom. 9. 5).
1.3 Kudi mifundu ya mu Mukanda wa Nzambi idi ileja Kilisto wakadi Nzambi anyi?
Eyo; idiku ya bungi be! Mukanda wa Nzambi kawena ushiya mpata ku buala bua Kilisto ne, wakadi Nzabi nansha. Butudi nabu mbua kutangila imue mifundu ya ku mikuabu bua kujadika bualu ebu.
Kudianjila kuikala kuende kua kumpala kua bikondo:
Wakadi (muikaleku ) tshikondo tshionso (ne kumpala kua) buloba kabuyi buanze kufukibua. Gen 1. 1, 26 ("tuenze") Yone 1. 1 udi wamba ne : " ku tshibangidilu kuakadi Diyi"). Wakadiku kabidi bu " Muanjelo wa Yepowa" (Balumbuluishi 6. 11- 22, ne idi ilonda.
Ngikadilu yende:
- Udi wa tshindelele (Yesh. 9, 6; Mika, 5, 2; Yone 8. 58, ne mikuabu)
- Kena ushintuluka (= kena ushintuluka ; Malaki 3. 6; Misambu: 102. 25-27)
- Udi wa bukole buonso (= udi mua kuenza bionso, Buakab. 1. 8; Filip. 3. 21).
- Udi mumanye bionso (= mumanye malu onso; Yone 1? 27; 2, 25; 6, 64; 21, 17; Mako 2, 8)
Bimanyishilu bikuabu:
- Udi mufuke bintu bionso (Yone 1, 3, 10; Kolos 1. 16; Ebel. 1. 2).
- Udi ulama ne wimanyika bintu bionso (Ebel. 1, 3; Kolos. 1. 17).
- Udi uleja bukole bua buNzambi buende ku malu a kukema, ne ku bishima biakadi bakuabu benza mu dina diandi (Bienz. 4. 10).
- Udi ujimija mibi (Luk. 5. 21-24; Kolos. 3. 13).
- Udi ne bukole bua kuteka muoyo wende panshi ne kuwangata kabidi buena kuamba ne kufua ne kubika (Yone 10, 17, 18 ne 19, 30).
- Wakabisha ne neabishe bantu bafue (2 Kol. 1. 9; Yone 5. 21; 11, 25).
- Udi upa bena kuitabuja mafutu (2 Kol. 5. 10; 2 Tim. 4. 8).
- Udi wangata ne (witabuja ) dikukuila (Mis. 95. 6; Yone 5. 23; Luk. 24. 52).
- Nealumbuluishe bapabuloba (Yone 5. 22; Buak. 20. 12).
1.4 Mushindu kayi udiye mua kuikla Nzambe ne, popamue Muana wa Nzambi?
Kudi busatu bunsantu: Tatu , Muana, ne Nyuma Muimpe. Yonso waku busatu buabu udi " Nzambi":
- Bua bidi bitangila Muana, Tangila kanungu Kibidi ne kisatu ka shapita 1 eu.
- Bua Tatu, Mifundu idiku ya bungi idi yakula buende bu " Nzambi Tatu" (tangila mu Ef. 1. 3; 1 Pet. 1. 3).
- Nyuma wa Tshendelele (Ebel. 9. 14); Udi muaba wonso (Misambu 139; 7) ne mu mulongo umue ne Tatu ne Muana (Mat. 28. 19; 2 Kol. 13; 13; Buak. 1. 4). Kutangila " tu nzambi tudiku tuabungi" kadi Nzambi udi umue (1 Tim. 2. 5). Tangila kabidi mu 1 Kol. 8. 4 ne Galat. 3. 20).
1.5 Muaku "Busatu bunsantu" udi unvuija Tshinyi?
Udi unvuija bulelela bitudi tufuma ku dimona ebi. Mu bu Nzambi mudi bantu basatu, kadi Nzambi umue. Kentshiena bualu tshia kubuela mu diunvuija ne dimanya dia bu muntu nansha (Nzambi udi mutumbuke ku mutu kua muntu), kadi ntshiena bualu tshia kukukuila ku ditabuja. Kabujima ka muaku Busatu bunsantu, kakena kasanganyibua mu Mukanda wa Nzambi nansha, Kadi dilongesha dilelela didiwu ulongesha, didi disanganyibuamu.
1.6 Bena kilisto badi bitabuja mu Nzambi ya bungi anyi?
Nansha kakese. Misangu mikuabu; dibabanda edi didi bua dipanga kumanya. Kadi buena kilisto budi bumanye anu Nzambi umuepele, buena kuamba ne ditabuja mu Nzambi umuepele.
1.7 Kudi milongo anyi dilondangana ku bunene munkatshi mua bantu ba mu busatu bunsantu anyi?
Nansha kakese. Bikala tudi tufikila ku diakula bua Tatu; Muana; ne Nyuma bu muntu wa kumudilu, muibidi ne muisatu, ebi kabiena bileja dilondangana dia mulongo nansha, kadi anu ditela (misangu mikuabu tudi mua kubenga kutela nunku bua kuepuka diunvua dibi.
1.8 Kudiku malanda munkatshi mua bantu aba ba Bunzambi anyi?
Eyo. Kilisto udi Muana wa Tatu. Malanda aa, akikalaku mu bikondobionso, ne mu "tshiendelele tshipite". Wakadi Muana pakamufilaNzambi (Yone 3. 16 ne Yeshaya 9. 6), Ukavua Muana Pakafukibuadiulu ne buloba (Ebel. 1. 2). Ne Tatu wakadi munange Muana menekumpala kua diulu ne buloba kabiyi bianze kufukibua (Yn. 17, 24).
1.9 Buatshinyi bidi bitambe bibi bua kupidia ne Mukelenge Yezu Kilisto kena Muana wa tshiendelele?
Mbualu bua, bulelela ebu buobu buimashibue panshi, buonso bukuabu bujimine. Tshidi tshijalame mu buena Kilisto ntshia ne Nzambi udi Nzambi wa dinanga. Kadi mushindu kayi utudi bamanye dinanga diandi? Ku muanda eu ne, wakafila Muana wende, Muana umuepele wakadiye nende (tangila Yn. 3. 16 ne ufuangikija ne Gen. 22. 2 ne Mk. 12. 6). Bikala muntu upidia ne Kilisto kakadi Muana wa Nzambi kumpala kua kayi muanze kuledibua bu muntu, bidi bisua kunvuija ne, Nzambi wakafila muntu tshianana, kakafila Muana wandi umuepele. Bualu bukuabu Nzamdbi wakadibuluila mu Muana wandi. Muana wakamanyisha Tatu. Bu yeye kakadi Muana kumpala kua kuluaye pa buloba, katuakadi mua kumanya too ne lelu ne Tatu udi nganyi.
1.10 Kilisto udi muntu ne Nzambi popamue: muntu udi mua kunvua bualu ebu anyi?
To. Nansha umue kenaku to. Nzambi udi mutambe bunene, muntu ku lungenyi luandi kena makumunvua nansha. Kadi tudi mua kubuitabuja. "Diyi diakadi Nzambi" (Yn. 1.1); Mukelenge Yezu udi ubuikidibua "Diyi" mu Yone 1) ne "Diyi diakakudimuka mubidi" (buena kuamba ne, Tatu...".
1.11 Buatshinyi bidi ne mushinga wa bungi bua Kilisto kuikala Nzambi ne muntu popamue?
Bidi ne mushinga wa bungi, tshiakumpala bualu bua bu kakadi muikale mushindu eu, kakadi mua kukumbaja mudimu wa bupikudi. Nunku wakalua muntu bua kukumbanyina lufu. Wakalua Nzambi bua kukumbaja mudimu wa bupikudi ne bukole buonso bua bu Nzambi: "… pakamanaye kupetela bantu diuvua dia ku malu mabi" (Ebel. 1. 3) - tangila kabidi Kolos. 1. 19. Bualu bua ndekelu, wakadi muakuikala Nzambi ne kabidi muntu bua kuikalaye mutuangaji pankatshi pa Nzambi ne muntu (1 Tim 2. 5). Mutuangaji, "mmutu udi mua kuteka tshianza pa makaya a bantu babidi badiye munkatshi muabu bu mutuangaji wabu" (tshiambilu tshidi ne tshinfuanyi; tangila Yobo 9. 33). Tumanye ne lukonko luonso ludi lutangila dilongesha dia Kilisto, ludine mushinga wa bungi. Bikala muyishi kayi ulua " ne dilongesha dia Kilisto" katuena ne bua kumuakidila nansha (2 Yn. 9-11).
1.12 Kilisto wakalua muntu diba kayi?
Udi muledibue mu Betelehema, kukadi bidimu bipite pa 2000 (tangila Mika 5. 1 ne Lk 2. 4-7). Ke diba didi ubikila ne "dikumbana dia bikondo" (Galat. 4. 4). Muntu wakatetshibua mu mishindu ya bungi ne wakakuluka, kupambuka bikole. Ke tshikondo tshiakasungula Nzambi bua kutuma Muana wende ne bua kuakula munda muende (Ebel. 1. 1, 2).
1.13 Pakaluaye muntu, Kilisto wakalekela kuikala Nzambi anyi?
Nansha kakese. Misangu yonso wakadi, udi, ne neikale Nzambi kashidi ne tshiendelele. Budi bulelela bua pa buabu. Nzambi udi wa tshiendelele, kena mua kupanga kuikala bu Nzambi nansha (Kolos. 1. 19 et 2. 9).
1.14 Dituku dikuabu, Kilisto nealekele kuikala bu muntu anyi?
Too. Wakabika (1 Kol. 15) udi mubande mu diulu, mudiye katataka bu muntu mutumbishibue. Kuikala kuende kua mu diulu, kudi ne mushinga wa bungi, bualu bua udi Muakuidi wetu Munene (anyi Saserdoce munene) buena kuamba ne kena muntu udi kayi mua kubuela netu mu makenga nansha, kadi udi yeye, udi ne wakadi nkayende muntu, bua bualu ebu udi mumanye tshidi kutetshibua kunvuija ntshinyi ne kuikala muteyibue pa buloba (kadi yeye kakadi ne kena ne mubidi wa bubi). Pamueneka Kilisto mu butumbi neyikale kabi "Muana wa muntu" (Mt. 26. 64).
1.15 Kilisto wakadi ne bitupa bisatu bia muntu: musuke, nyuma, ne mubidi anyi?
Eyowa. Udi muntu mulelela, ne muntu udi mubidi ne musuke ne nyuma kabidi.
- Kubuaku bua mubidi, mifundu idi yamba ne "wakandongoluela mubidi" (Ebel. 10, 5).
- Ku bualu bua nyuma, badi bafunda ne mubidi (mu mukanda wa fancais muaku eu udi "esprit), wakankanka (Yn. 11. 33) Ke Nyuma Muimpe nansha, kadi nyuma wa muntu, wa Mukelenge.
- Bua musuke, badi bafunde mu Yone 12. 27: "katataka, mutshima wanyi udi utata".
Mushindu kayi wa tuetu kutangila ne bumuntu bua Mukelenge budi buambibue patoke mu miaku mitoke.
1.16 Kilisto wakadi muntu bu tuetu anyi?
Eyo — kumusha anu bubi (mubidi wa bubi). Kankanuina kuonso ka Adama (muntu yonso, mulume, mukashi ne muana utshiena ne muoyo katataka) udi ne mubidi wa bubi (Lom. 5). Kadi Mukelenge Yesu kakadi ne mubidi eu wa bubi nansha. "Wakateyibua mu malu onso muomumue atudi tuteyibua n'au, kumusha anu bubi (kumusha bubi : mukanda wa tshiluba udi ne meyi aa: "kai ne bubi").
Tumanye bimpe ne:
- Kilisto kakenza bualu bubi: "...yeye kakenza bualu bubi" (1 Pt. 2. 22).
- Kilisto kakadi mumanye bubi: ("yeye nguakadi kayi mumaye bubi"; 2 Kol. 5. 21).
- Munda mua Kilisto kamuakadi bubi (buena kuamba kakadi ne mubidi anyi ngikadilu wa bubi, bua bualue ebu kakadi mua kuenza bubi nansha (1 Yn. 3, 5, 9).
1.17 Bikila Kilisto kakadi mua kuenza bualu bubi, mushindu kayi wakadiye mua kuteyibua?
Budi bualu bulelela ne wakateyibua. Badi bafunda mu mikanda ya lumu luimpene Kilisto wakateyibua kudi diabolo (Mk. 1. 13). Bidi biunvuija ne, satana wakamutekela mateyi kumpala kuende, kadi ku luseke luende kakuakadi tshintu nansha tshimue mudiye tshiakitabuja mateyi aa [ ku muanda eu, bantu bonsobadi bashilangana: tuetu buonso tudi ne butekete bua kupona mu mateyi adi satana ututeya nau, bu mudi nkuka ya mesu, lukuka lua mubidi, ne kusamina kua muoyo (Yn. 2. 16) bualu bua tudi ne mubidi wa bubi munda muetu. Kadi kabiakadi nunku bualu bua Kilisto nansha. Kilisto wakadi ne buakuteyibua, kadi ke bua kumona ne neakuluke anyi, kadi bua kumanyisha ne, yeye udi muntu mupuangane.
1.18 Yosefe wakadi tatu muledi, Kilisto mu mubidi anyi?
To, kakadi tatu wende wa mushindu eu nansha. Kilisto kakaledibua kudi tatu wa mubidi eu nansha. Muanjelo Gabaliele, udi wambila Malia ne " Nyuma Muimpe nealue kudi ne bukole bua Udi Mutambe Bunene wa mudiulu nebukubuikile bu ditutu, bua bualu ebu nebidike Muana uwalelane wa tshijila ne Muana wa Nzambi" (Lk. 1. 35). Bidi bikengela kumanya ne mufundi wa lumu elu luimpe lua Luka, wakadi nganga buka (Kolos. 4. 14). Mifundu ya Matayi idi ijadika bualu ebu. Pakamanya Yosefe ne malia wakadi mumane kuimita, wakakeba kumulekela mu musokoko. Kadi muanjelo wakamumuenekela ku tshilota, ne kumuambila bua kapidi bua kuangata Malia mukajandi, bualu "tshidi tshimita munda muandi tshidi tshia kudi Nyuma Muimpe". Tudi mua kujikula bualu ebu anyi? Mpata yonso itudi mua kuela idi mijike patudi tubala meyi aa ne "Yosefe kakamanyangana ne mukaji wandi malia too ne pakalelaye muana wandi muana bute, ne kumuinyika dina ne YESU" (Mt. 1. 25; tangila Mt. 1. 18).
1.19 Malia wakadi mamu muledi wa Kilisto mu mubidi anyi?
Eyo, wakadi mamu wandi nunku. Mufundu wa kumudilu wa buyishi bua bualu bua Mukelenge, udi umubikila "Kankanuina ka mukashi" (Gen. 3. 15). Paulo udi umona dimue dia ku masanka a tshisamba tshia Isalele ndia, kuikala aba "badi Kilisto mu buntu buandi mupatukile kudibu" (Lom. 9. 5). Ne kabidi tudi tubala mu Yone 7. 42: "Mukanda wa Nzambi kawena ufunda ne Kilisto neikale kankanuina ka Davidi anyi?" Bujadiki bukuabu budi patoke budi mu Lomo 1. 3 budi buamba ne " Kilisto wakadi kankanuina ka Davidi ku mubidi". Tangila kabidi 2 Tim. 2. 8.
1.20 Bua muanda eu, Malia udi ne muaba wa pabuawu anyi? Pikalau udiku, muaba kayi?
Eyowa udi nau. Gabaliele muanjelo wakamuambila ne: " bakukufuila luse lua bungi munkatshi mua bakaji buonso" (Lk. 1. 28) ne kunyima kua matuku, Elisabeta, mûshibue ntente ne Nyuma Muimpe udi umuambuluila kabidi meyi aa (Lk. 1. 42). Tshiakadi diakalenga dinene dia kuikala mamu muledi wa Kilisto bu (muntu). Nansha nanku, bena menji ba kudi diba dipatukila, bakalua ku Yelushalema, (Mt. 2) bualu bua "bakamona mutoto wandi (Yesu) [ke mutoto wa baba wandi nansha] kudi diba dibanda", ne "bakalua bua kumukukuila" [yeye kabakalua bua kukukuila Malia nansha] (Mt. 2.2). Bakalombodibua kudi mutoto "wakadi uya kumpala kuabo tô ne pakimanau pa muaba wakadi muana mukese [ke wakadi: baba wandi nansha]" (Mt. 2. 9). Bidi kabidi bia mushinga munene bua kutangila ne, badi bakumbaja meyi aa ne "bakamona muanamukese ne Malia mamu wandi" (ke Malia (kumpala nansha ne muana"] ne " bakamukukuila" [muana; kabakakukuila mamu wandi Malia nansha] (Mt. 2. 11). Badi bapesha Malia tshinemu tshitambe bunene, anyi bamukukuila, bobo benze mudi meyi ende nkayende amba, badi benza bimpe: "enzayi muanuambilaye (Yesu)" (Yn. 2. 5). Meyi a Mukelenge kudi Yone "Mamu webe kayau" (Yn. 19. 27), tudi tubala ne, anu pa diba adi Yone wakamuangata bua kuikala nende kuende, bionso ebi bidi bitulesha ne, Malia kakadi ne bukokeshi bua pabuabu, kadi wakadi mua kuikala mu bianza bia mukuabu bua kuambuluishibua. Padi mukashi mukuabu wela diyi dikole munkatshi mua tshisumbu tshia bantu ne (Lk. 11. 27): "difu dia kukutuala (Malia), didi ne disanka ne mabele awakuamua", Mukelenge wakandamuna ne : nansha, badi bateleja diyi dia Nzambi badi badilama, badi ne disanka". Kundekelu, mu Bienzedi bia bapostolo 1. 14, Malia kena ne muaba wa pabuawu, udi mubadibue bu mukashi munkatshi mua bakuabu bakadi bananukila mu ditendelela ne bayidi ba Mukalenge. Kena ne mulongo wa pabuawu nansha. Mu tshikoso: Malia udi ne muaba wa pabuau - kadi wakadi muaba wa diakalengele, kaûyi wa bukokeshi nansha anyi wa bunfumu. Kuelela Malia masambila, kudi anu dikukuila dia mpingu (lupingu ntshintu anyi mmuntu udi wangata muaba wa Nzambi). Dikukuila didi dikumbanyina anu Nzambi.